Kæru félagar!
Nú er enn komið að hausti og nýtt starf að byrja. Mig langar í þetta sinn að ræða áhrif andardráttarins
á breytileika hugans.
Öndunaræfingar, eða pranayama á sanskrít, eru meðal elstu grundvallarþátta indversks jóga. Orðið sjálft er samsett úr prana (lífsorka eða önd) og yama (stjórn eða hömlunarleið), en sum túlka það sem prana og ayama (framlenging). Þessar æfingar komu fram fyrst í elstu jógaheimildum frá því um 500-300 f.Kr. Þá var vaxandi skilningur á sambandi öndunar, líkama og huga.
Í Hatha Yoga Pradipika, sem er ein mikilvægasta handbók um hatha jóga frá 15. öld, er pranayama lýst sem einum af fjórum meginstoðum jóga. Þar kemur fram að með réttri stjórn öndunar sé hægt að stilla hugann og undirbúa hann fyrir djúpa hugleiðslu. Patañjali, höfundur Yoga Sutras (2.-3. öld e.Kr.), skilgreindi pranayama sem fjórða þrep átta-þrepa jóga (ashtanga) og lýsti því sem nauðsynlegum undirbúningi fyrir hugstöðugleika (dharana) og samadhi.
Grundvallaræfingar og þeirra tilgangur
Hefðbundnar öndunaræfingar eru margvíslegar og hver þeirra hefur ákveðinn tilgang:
Ujjayi (sigur-öndun) felur í sér hæga, djúpa öndun í gegnum nefið með léttri þrengingu á hálsi, sem skapar róandi hljóð (oft kölluð sjávarniðs öndun). Þessi æfing hjálpar til við að koma á einbeitingu og ró hugans. Þessi æfing hjálpar líkamanum að venja sig við lágt súrefni og háan koltvísýring.
Nadi Shodhana (skiptiöndun) er æfing þar sem andað er til skiptis í gegnum hvora nös fyrir sig. Talið er að þessi æfing jafni tvö meginorkustreymi líkamans (ida og pingala) og undirbúi opnun miðrásarinnar (sushumna) til að vekja kundalini orkuna.
Kapalabhati (ljómandi hausar) er kraftmikil hreinsunaræfing þar sem áhersla er á öfluga útöndun og sjálfkrafa innöndun. Þessi æfing er talin hreinsa hugann af þreytu og óskýrleika. Ef hún er gerð fremur hratt lækkar koltvísýringur og líkaminn þarf að venjast því. Það getur aðstoðað við djúpa slökun.
Bhramari (býflugnaöndun) felur í sér að búa til titring með því að loka eyrum og munni og búa til suðhljóð við útöndun. Þetta skapar innri hljóðvist sem hjálpar huganum að snúa inn á við.
Vijnana Bhairava Tantra
Vijnana Bhairava Tantra er einn mikilvægasti texti Kashmir Shaivisma, líklega saminn á 8.-9. öld. Þessi texti inniheldur 112 dharanas eða vitundartækni, margar þeirra tengdar öndun. Textinn er uppbyggður sem samtal milli Shiva (Bhairava) og Shakti (Bhairavi), þar sem Shiva fræðir hana um mismunandi leiðir til að ná sjálfsþekkingu.
Nokkrar af öndunaræfingunum í textanum eru einstaklega djúpar. Ein þeirra felur í sér að fylgjast nákvæmlega með því augnabliki þegar innöndun snýst í útöndun og öfugt. Í þessu „tóma bili“ er sagt að hin eilífa vitund opinberist. Það má staldra við á þessum tímapunkti. Önnur æfing lýsir því að hugsa sér öndunina sem ljós sem streymir upp með hryggnum við innöndun og niður aftur við útöndun. Textinn leggur áherslu á að öndunaræfingar séu ekki bara til líkamlegrar heilsu heldur beinar leiðir til að stækka vitundina. Margar æfingar eru einfaldar í framkvæmd en djúpar í áhrifum og miða að því að færa iðkandann út fyrir venjulegan tíma og rúm.
Mrgendratantra
Mrgendratantra er annar mikilvægur texti tantrísks jóga, einnig úr Kashmir Shaivismanum. Þessi texti einblínir sérstaklega á hlutverk öndunar í andlegri þróun og lýsir nákvæmum aðferðum til að nota pranaorkuna til umbreytingar. Textinn kynnir hugtakið prana-shakti, eða öndunarorka sem skapandi kraftur, og lýsir því hvernig hægt er að vekja þessa orku með sérstökum öndunaræfingum. Mrgendratantra tengir einnig öndun við mantras (heilög hljóð og nöfn) og lýsir því hvernig samsetning öndunar og hljóðs getur opnað djúp vitundarstig.
Ein af einkennisæfingum textans er antah-kumbhaka, eða innri öndunarstaða, þar sem öndun stoppar sjálfkrafa á meðan á djúpri hugleiðslu stendur. Þetta ástand er talið vera merki um að prana og hugur hafi sameinast og iðkandinn sé á leið í samadhi.
Nútímaáhrif og framhald
Þessar fornu öndunaræfingar hafa haldið mikilvægi sínu fram til dagsins í dag. Nútíma rannsóknir hafa staðfest mörg þeirra áhrifa sem lýst er í gömlum textum, einkum tengingu öndunar við taugakerfi og streitusvörun. Pranayama er enn kennt sem grundvallartækni í jógaskólum um allan heim.
Tantrísku textarnir, eins og Vijnana Bhairava Tantra og Mrgendratantra, hafa einnig endurvakið áhuga nútímafólks sem leitar að djúpri andlegri reynslu. Þeirra áhersla á einfaldleika í æfingu en dýpt í áhrifum hefur reynst aðlaðandi fyrir nútímaiðkendur sem vilja fara lengra en bara í líkamlegar jógastöður.
Öndunaræfingar halda þannig áfram að gegna mikilvægu hlutverki í að tengja saman líkama, hug og anda, rétt eins og þeim var ætlað fyrir þúsundum ára, eða allt frá indversku jógahefðinni.
Með kærri kveðju,
Haraldur Erlendsson forseti.
